Carskie polowania z przesiadką w Koluszkach

Przez wiele lat rodzina carska odwiedzała nieodległe od Koluszek tereny Puszczy Pilickiej. Nie wiadomo dokładnie, który z rosyjskich rosyjskich carów polował w lasach spalskich pierwszy. Możliwe, że był to Aleksander II, mający tutaj polować w 1874 r., czy dopiero jego syn Aleksander III, który miał polować w okolicach Spały w roku 1880. Z obydwoma władcami był związany wielki łowczy dworu cesarskiego – margrabia Zygmunt Wielopolski. Rodzinie carskiej okolica otoczona puszczą tak bardzo przypadła do gustu, że w Spale wybudowano rezydencję myśliwską. W 1884 r. powstał drewniany pałacyk zaprojektowany przez architekta Leona Mikuckiego. W pobliżu rezydencji postawiono także koszary dla sotni kozackiej oraz kompanii jegrów, kasyno oficerskie i domy dla zaproszonych gości. Posiadłością carską początkowo administrował margrabia Wielopolski, a od 1888 r. Ignacy Bończa-Modzelewski – łowczy polowań carskich w Księstwie Łowickim z siedzibą w Spale. Podlegający jego komendzie jegrzy zajmowali się ochroną lasu oraz zwierzyny, dokarmianiem zwierząt, odstrzałem drapieżników i dostarczaniem upolowanej zwierzyny na stół. Teren carskiego lasu i rezydencji był obłożony zakazem wstępu dla osób postronnych oraz mieszkańców okolicznych wsi. Dla zapewnienia spokoju carskim gościom wysiedlono z okolic Spały kilka wsi.

Car Aleksander III wyrusza na polowanie pod Spałą

Rodzina carska korzystała również z rozbudowującej się linii kolejowej i bardzo często przemierzała duże odległości, oczywiście w luksusowych warunkach. Podobnie było także w przypadku wyjazdów na polowania. Jesienią 1884 r., między 7 a 14 września przebywał w guberni piotrkowskiej car Aleksander III. Udał się on z Koluszek specjalnym pociągiem po nieotwartej jeszcze oficjalnie trasie Drogi Żelaznej Iwanogrodzko-Dąbrowskiej do zaimprowizowanej stacji w Małczu. Stamtąd odjechał powozem do domu leśniczego w Lubochenku, gdzie zamieszkał by polować w pobliskich lasach. 

O polowaniach w okolicznych lasach, w swoim pamiętniku pod datą 26 września 1890 r. następca Aleksandra III, przyszły car Mikołaj II napisał: „Opuściliśmy Spałę o 9-ej w obrzydliwą pogodę. W Koluszkach przesiedliśmy się do pociągu zagranicznego. Do Skierniewic przyjechaliśmy o 11.30: warta honorowa z 29. pułku czernihowskiego.” Ta lakoniczna informacja, zanotowana przez ostatniego imperatora rosyjskiego, jest chyba jednym ze świadectw odwiedzin małej osady kolejowej Koluszki przez rodzinę panującą jednego z z najpotężniejszych w tym okresie mocarstw. Zapewne wizyty tak dostojnych gości były wcześniej zapowiadane i stanowiły moment mobilizujący dla mieszkańców i władz lokalnych. Niestety trudno ustalić jak często przedstawiciele rodziny carskiej bywali przejazdem w Koluszkach.

We wrześniu 1912 roku Spała była miejscem tragicznej choroby carewicza Aleksego - jedynego syna cara Mikołaja II. Młody następca tronu uderzył się w nogę przy wsiadaniu do łódki jeszcze w Petersburgu. Po przyjeździe do Spały u chłopca rozwinęła się gwałtowna gorączka i Aleksjej ledwo uniknął śmierci. Po kilku dniach choroby jego stan poprawił się. Nastąpiło to tuż po telegramie od Rasputina do carycy: "Bóg zobaczył Twoje łzy i wysłuchał Twoich modlitw. Nie martw się. Mały nie umrze. Nie pozwól doktorom przeszkadzać mu zbytnio". Od tego wydarzenia rozpoczęła się niesłychana kariera Rasputina jako najbardziej zaufanego doradcy i powiernika carycy. Jednocześnie caryca odmawiała kolejnych wyjazdów do Spały, która od 1912 roku przypominała jej okres strachu i cierpienia.

Po carskich czasach w Spale pozostały: kamień pamiątkowy w miejscu, gdzie Aleksander III upolował swojego pierwszego jelenia oraz drewniany domek straży kozackiej w pobliskiej wsi Glinnik. Do dziś stoi także żeliwny posąg naturalnej wielkości żubra, który jest symbolem Spały.

Car Mikołaj II z żoną i synem podczas podróży luksusowym wagonem

Car Mikołaj II oraz jego ojciec Aleksander III często przebywali w swej skierniewickiej rezydencji, czyli obecnym pałacu prymasowskim. Przed nimi rezydowali tam arcybiskupi gnieźnieńscy, stąd współczesna nazwa budynku. Co ciekawe, w ciągu burzliwych dziejów Polski, zamieszkiwali tam także: francuski marszałek Ludwik Davoust, który sprawował najwyższą władzę wojskową w Księstwie Warszawskim, wielki książę Konstanty, czy carowie Mikołaj I oraz Aleksander I.
W 1884 r. odbył się w Skierniewicach zjazd cesarzy trzech państw zaborczych: cara Aleksandra III, cesarza niemieckiego Wilhelma Fryderyka i cesarza Austrii Franciszka Józefa. Inicjatorem tego spotkania był Otto von Bismarck. Uczestnicy spotkania wzięli także udział w polowaniu, które odbyło się w podskierniewickich lasach.