Jan Chryzostom Pasek – pamiętnikarz z Węgrzynowic

   Z niedalekich Węgrzynowic (w dawnej Ziemi Rawskiej) wywodził się znany pamiętnikarz doby sarmackiej – Jan Chryzostom Pasek. Szlachcic herbu Doliwa zasłynął swoimi pamiętnikami. Zapis szlachcica z Węgrzynowic ukazuje barwny obraz ówczesnego społeczeństwa, odtworzony z humorem i zupełną prostotą. 

   Słynny staropolski pamiętnikarz spędził dzieciństwo w węgrzynowickim dworze, w którego miejscu stoi dziś XVIII-wieczny dworek otoczony parkiem. Dwór w XIX wieku należał do rodziny Kamockich i pozostawał w jej posiadaniu aż do zakończenia II Wojny Światowej.

   Rycinę przedstawiającą wspomniany dom odnajdujemy w numerze 929 czasopisma Kłosy nr z 12 kwietnia 1883 r.


Ilustracja opublikowana na łamach Kłosów.



   Sceny opisane w pamiętnikach "złotoustego" Jana Paska stały się inspiracją dla twórczości późniejszych pisarzy, poetów i malarzy. 


"Jan Chryzostom Pasek pod Lachowiczami" – dzieło autorstwa Juliusza Kossaka.



   O Janie Pasku, jego barwnym żywocie i perypetiach związanych z publikacją odnalezionych pamiętników możemy przeczytać w encyklopedii wydanej na początku XX stulecia:

Pasek Jan Chryzostom, autor głośnych „Pamiętników”, * w pierwszej połowie XVII w. w Rawskiem. Nauki pobierał w Rawie, służył wojskowo pod Czarnieckim, z którym odbywał kampanje: szwedzką, duńską i moskiewską. W czasie zawichrzeń, wszczętych przez Lubomirskiego, P. stał po stronie króla. Opuściwszy służbę wojskową, wziął się do gospodarstwa i dzierżawił różne wioski. W 1667 r. ożenił się z bogatą wdową i osiadł w Krakowskiem. Piastował rozmaite ziemskie godności. Rok śmierci nie wiadomy, żył jeszcze w pierwszych latach XVIII stulecia. Zwyczajem szlachty ówczesnej opisywał i P. przygody własnego życia bez żadnych autorskich pretensji, nie domyślając się wcale wartości artystycznej, kreślonych przez siebie obrazów. Gdy Edward Raczyński, znalazłszy uszkodzony rękopis (1656–1686), ogłosił go drukiem pod tytułem „Pamiętniki J. Chr. P. za czasów panowania Jana Kazimierza, Michała Korybuta i Jana III” (Poznań, 1836; 2 ed. 1838;3 ed. 1840), nie chciano wierzyć ich autentyczności, uważając za zręczne podrobienie (Trębicki Władysław). Znalezienie dopiero innych zupełniejszych rękopisów przekonało niedowiarków. Odpis znajdujący się w bibljotece publicznej w Petersburgu wydał St. Lachowicz pod tytułem „Reszty rękopisu J. Chr. P. deputata z powiatu lelowskiego na koło rycerskie za króla Michała Korybuta etc.” (Wilno, 1843 i 1854). Nieporównany humor i prostota opowiadania, odtwarzającego z całą barwnością i życiem sceny wojenne, sejmikowe, elekcyjne (Korybuta), domowe pożycie ówczesnej szlachty, nadają tej książce nieocenioną wartość i niesłychany urok. Poeci, powieściopisarze i malarze, mają tu niewyczerpaną kopalnię pomysłów i obrazów. To też każde ukazujące się wydanie szybko bywało wyczerpnięte (Sanok – w Bibljotece Turow – 1855; Lwów, 1857; Petersburg, 1850 i Żytomierz, 1861; Lwów w „Bibljotece Mrówki” 1881; Lwów, wydanie Węclewskiego). Ilustrowaną edycję wydał zdolny rysownik J. Lewicki (Paryż, 1850, ośm tablic). Pamiętniki P. były niejednokrotnie tłómaczone na oba języki: niemiecki przez Stenzla (Wrocław, 1838; francuski (częściowo) przez K. Wodzińskiego (w Magasin Pittoresque) i duński (dotąd już kilka wydań podobno). Mickiewicz w „Prelekcjach” obszerny im poświęcił ustęp. Porów. Ileck, Kraushar, Różniecki.



Bibliografia: 
Encyklopedja Powszechna : z ilustracjami i mapami, T. XI, S. Orgelbrand, Warszawa 1901