Nadanie Koluszkom praw miejskich i zmiany administracyjne w czasach PRL 

   Za początek Polski Ludowej przyjmuje się rok 1944, kiedy to wschodnia część obecnego obszaru Polski została wyzwolona spod okupacji hitlerowskiej (gdyż wschodnie tereny przedwojennej Polski wyzwolone były już na jesieni 1943 r.) i został na niej utworzony pierwszy organ władzy ludowej w Polsce - Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego. Polska stała się wówczas państwem zależnym od Związku Radzieckiego, dysponującym ograniczoną suwerennością, o ustroju niedemokratycznym, który z czasem przybrał postać tzw. socjalizmu realnego. W 1952 roku zmieniono nazwę państwa polskiego na Polska Rzeczpospolita Ludowa.
Kwestia określenia ustroju PRL jest jednak sporna, oficjalnie było to państwo socjalistyczne, a według Konstytucji, państwo demokracji ludowej; przez przeciwników jednak ustrój ten określany był jako komunizm, aczkolwiek nie osiągnął teoretycznego stadium komunizmu.

W 1945 roku przywrócono zasięg terytorialny województwa łódzkiego z 1939 roku.

Podjęta, zaraz po wyzwoleniu, droga do uzyskania przez Koluszki praw miejskich była trudna, ponieważ sąsiednie gminy nie zawsze godziły się na ograniczenie własnej powierzchni kosztem nowego miasta. 
Ostatecznie 1 kwietnia 1949 roku Koluszki uzyskały prawa miejskie. Na podstawie zarządzenia Ministra Administracji Publicznej, wyłączono z gminy wiejskiej Gałkówek, gromadę Kolonia Koluszki, nadając jej prawa miejskie nazwę: Koluszki. W granice nowopowstałego miasta włączono z gminy Gałkówek: Żakowice Nowe, i Koluszki Stare bez enklawy położonej nad rzeką Mrogą (najstarszych Koluszek), grunty serwitutowe Żakowic Starych o powierzchni 8 hektarów. Z gminy wiejskiej Długie wcielono do nowopowstałego miasta Felicjanów Nowy, Katarzynów Nowy oraz Kowalszczyznę. W momencie utworzenia miasta, Koluszki stanowiły typ pośredni między dużą osadą a małym miastem. 

Wsie z których utworzono miasto Koluszki w 1949 r.

Zgodnie z Konstytucją z 1952 roku były Rady Narodowe były terenowymi organami władzy państwowej. Wybierano je na 3 lata w gminach, miastach, dzielnicach większych miast, powiatach i województwach. Rady Narodowe poszczególnych szczebli wybierały swoje prezydia i były zależne od Rad wyższego szczebla. Stanowiły fasadowy twór mający stwarzać pozory demokracji. W rzeczywistości ich zadaniem było realizowanie polityki rządu, która była całkowicie zależna od PZPR. .

Do zadań Rad Narodowych należało: 
- uchwalanie terenowych planów i budżetów gospodarczych
- kontrola uchwał Rad niższego szczebla
- utrzymanie porządku publicznego
- współdziałanie w umacnianiu obronności i bezpieczeństwa państwa

Najniższymi (obok osiedli) jednostkami podziału administracyjnego Polski w latach 1954-1972 były gromady. Gromady zostały wprowadzone w miejsce gmin jako mniejsze jednostki administracyjne obejmujące kilka wsi. W 1973 r. zostały zastąpione przez gminy. Częste zmiany podstawowych jednostek administracyjnych PRL miały głównie cele polityczne.

Co ciekawe, w latach 50. pojawił się projekt przeniesienia siedziby powiatu z brzezin do Koluszek. W przewodniku po województwie łódzkim z 1954 r. czytamy: „W związku ze zmianą podziału administracyjnego województwa, Koluszki będą wkrótce siedzibą powiatu koluszkowskiego”. „Wkrótce Brzeziny utracą miano miasta powiatowego na korzyść Koluszek.” 

Ustawą z 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych utworzyła 49 województw. Wówczas gmina Koluszki znalazła się w nowopowstałym województwie piotrkowskim a sąsiednie Brzeziny, Jeżów i Rogów trafiły do nowego województwa skierniewickiego. 
Zlikwidowano pośredni szczebel administracyjny, czyli powiaty. Warszawa miała status województwa stołecznego, a Łódź i Kraków były tzw. województwami miejskimi. . 



Bibliografia:
Uzyskanie praw miejskich, „VIA”, 25.11.1993 r.

Rozporządzenie Ministra Administracji Publicznej z dnia 1 kwietnia 1949 r. w sprawie utworzenia miasta Koluszki w powiecie brzezińskim, województwie łódzkim, wydane przez Ministra Administracji Publicznej, Dz.U. 1949 nr 24 poz. 165

J. Dylik, Z. Dylik, R. Kaczmarek, Województwo łódzkie. Przewodnik turystyczny , Sport i Turystyka, Warszawa 1954 

C. Jabłoński, Z problemów urbanizacji Koluszek, Rocznik Łódzki, Tom XXXIII, 1983 r.